Thanh Xuyên hầu, Trương Đăng Thụ là một trang thiếu niên tuấn tú, con quanKiến Xuyên hầu, người làng Thanh Nê, trấn Sơn Nam.Kiến Xuyên hầu làm thượng thư bộ lễ thời chúa Trịnh Sâm. Khi Sâm mất,Khải và Cán chia ra hai phe đánh cướp nhau ngôi chúa, thì hầu chán nản cáo quanvề làng, Trương Đăng Thụ hồi đó đang làm hiệp trấn Lạng Sơn.Kịp khi Tây Sơn dứt nhà Lê, vua Chiêu Thống qua trấn Lạng sang Tàu, Thụxin hộ giá tòng vong, nhưng vua truyền Ở lại xem xét tình hình trong nước và đểsau này làm nội ứng cho quân cứu quốc Ở ngoài đưa vào. Thụ ép lòng nhậm chức cũ, đợi xem Tây Sơn xử trí ra sao. Chàng nghĩ thầm: "Dù có vì thế mà bị hại, thìcũng là một cách báo đền ơn vua".Triều đình Tây Sơn có rõ điều ấy chăng? Chỉ biết rằng vua Quang Trung sănsóc đến bọn bầy tôi nhà Lê một cách tha thiết, chu đáo. Ai đi trốn thì tìm về cholàm quan, ai Ở chức cũ thì cất nhắc lên chức trên, còn những người nào nhất quyếttừ chối không chịu nhận quan tước thì đẽ mặc ý về quê an cư lạc nghiệp, khôngphiền nhiễu tới. ĐÓ chỉ là một chính sách thu phục nhân tâm, có chi lạ.Cũng vì thế mà Trương Đăng Thụ đương Ở chức hiệp trấn được nhắc lên chứctrấn thủ. Nhưng ta đừng vội tưởng đó là sự khoan hồng của nhà Tây Sơn. Trongchính giới, không có cai gì người ta làm vì tình cảm hết, Ở đời nay hay Ở đời Tâysơn cũng vậy. Trước kia, Trương Đăng Thụ còn Ở chức hiệp trấn thì tuy dướiquyền quan trấn thủ nhưng bao binh lực chốn biên thuỳ đều Ở trong tay mình. Nayđược thăng chức trấn thủ tức là bị tước hết binh lực. Vả viên hiệp trấn mới lại làmột tướng thân tín của vua Tây Sơn từ Quảng Nam theo vua ra Bắc, và một sốđông binh lính mới lại là người đường trong, trung thành với nhà vua, với triềuđìnhVậy thì quan trấn thủ Trương Đăng Thụ thực chẳng khác một tên tù giamlỏng, tuy vẫn được quan hiệp trấn và các viên liêu thuộc rất tôn trọng.Trương Đăng Thụ cũng thừa hiểu, nhưng phải vờ trung thành với triều đìnhmới, dù ngày đêm vẫn lo mưu khởi nghĩa để phục hưng nhà Lê.Một hôm lòng buồn bực, trí chán nản, Thụ đến vãn cảnh chùa Tam thanh, và nhận thấy sư cụ Phổ Mịch là một bậc cựu thần nhà Lê. Hai người liền đem tâm sựra kể lể. Lúc bấy giờ sư cụ mới bỏ lòng khinh bỉ Thanh Xuyên hầu, vì trước kiavẫn tưởng lầm rằng hầu ham công danh, phú quý, bỏ vua theo giặc.Nghe sư cụ thành thực tạ lỗi, Thanh Xuyên thở dài mà rằng:- Sư cụ, - xin cứ xưng hô như thế cho tiện - sư cụ ngờ oan cho Thụ này, thậtchẳng có gì là quá đáng. Thời này, ai đã dễ mà tin hẵn được ai? Bậc trung thầnnghĩa sĩ, anh hùng khảng khái thì ít, mà đồ siểm nịnh ham danh vụ lợi thì nhiều.Những hạng siểm nịnh ấy, tôi có trách đâu. Cái chí bình sinh của họ Ở chổ vinhthân phì gia, thì họ cứ việc mà theo cái chí lớn ấy cho kỳ tới mục đích, nào ai cấmđoán, mà nào ai bảo sao... Tôi chỉ trách riên bọn bầy tôi nhà Lê ngoài miệng leolẻo những chữ trung quân, ái quốc, phò Lê diệt tặc, mà trong lòng chứa đầy sựham muốn cho mình, cho vợ con mình. Tôi chẳng cần kể tên bọn họ ra đây, vìchính tôi cũng đương Ở một điạ vị vừa khả nghi vừa khó xử... Nhưng sư cụ thửnghĩ xem, lúc phò thánh giá, bọn kia nói những gì khảng khái biết bao? Thế màbây giờ tôi chỉ biết mấy thằng trong đám nghĩa binh xưa đang dự vào những chứctrọng yếu trong triều... Sư cụ đừng ví họ với tôi. Tôi chỉ là một tên tù giam lỏngmà thôi, không có quyền binh gì trong tay. Chứ bọn họ - bọn đồng chí xưa của ta -thì trái hẳn, nay họ chỉ hô một tiếng là đầu chúng ta rụng, họ chỉ vẫy tay một cái làcả một hạt bị tàn phá. Công to của họ đối với triều đình Tây Sơn là đã hoặc dụhàng, hoặc chém giết hàng trăm hàng nghìn bậc cựu thần nhà Lê. Tôi đây hẳn làcái gai trước mắt bọn họ, họ chỉ chờ dịp bứt đi mà thôi. Phổ Mịch hết lời an ủi Thụ, rồi đem công việc đảng Tiêu Sơn ra bàn. ThanhXuyên hầu cả mừng mà rằng:- Tôi vẫn nghe đất Kinh Bắc có nhiều bậc anh hùng. Bây giờ mới biết rằngmột đảng lớn mới thành lập Ở đấy. Thực là đại phúc cho nhà Lê ta ? . . . Nhưng cóphải dư đảng của Nguyễn Đoàn không?- Không, đảng trưởng đảng Tiêu Sơn là Phổ T nh thiền sư. Nhưng mới có cựuquân sư của Nguyễn Đoàn nhập đảng.- Phạm Thái phải không, bạch sư cụ?- Chính Phạm Thái, thế ra ngài biết cũng tường tận lắm nhỉ.Từ hôm đó thỉnh thoảng Trương Đăng Thụ lại đến vãn cảnh động - chàngkhông ra luôn, sợ gợi lòng nghi ky của viên hiệp trấn. Nhưng sau chàng nghĩ đượcmột diệu kế là vờ ham mê đạo Phật, mua đủ cách thứ kinh về xem, rồi đoạn sáchnào không hiểu, lại thân ra chùa Tam Thanh hỏi sư cụ.Viên hiệp trấn thấy vậy chỉ cười, cho trấn thủ là người mê tín đạo Phật vàkhông đáng đề phòng cẩn mật lắm như triều đình đã có lệnh: "Phải, còn có việc gì,chẳng xem kinh Phật thì làm cái gì?" Viên hiệp trấn lấy làm đắc chí, tâu luôn mấyđiệp sớ về triều, kể tình trạng sự thay đổi tâm tính của Thanh xuyên hầu.Nhưng trong khi ấy Phổ Mịch và Trương Đăng Thụ vẫn được bình tĩnh cùngnhau bàn quốc sự. Rồi nhờ Phổ Mịch giới thiệu, Thụ xin vào đảng Tiêu Sơn vàbiên thư xin Phổ Tĩnh phái Phạm Thái lên trấn Lạng để cùng hai người lo toanviệc lớn
